Здзяйсняючы вячэрні мацыён па горадзе і мінаючы памятную кампазіцыю «700 гадоў Каменцу», спыніцеся на пару хвілін. Гэты былы “трохвугольнік” утварыўся крыху больш за сотню гадоў таму.
Памятная кампазіцыя «700 гадоў Каменцу» і вуліца руж
На мапе сярэдзіны ХIX стагоддзя відаць, што дарога з Брэста ў Каменец праходзіла праз вёскі Відамля-Вяліка-Баранкі-Радасць-Мурыны (якія цяпер Вялікія) і па вуліцы імя А. Матросава (былая “Мурынка”) падарожныя на конях заязджалі ў наш горад. А ўжо на карце 1914 года “Брэсцкі шлях” стаў праходзіць міма Мурыноў і Радасці па цяперашняй шашы і ўпершыню з’яўляецца скрыжаванне з трох дарог: на Брэст, на Жабінку і на Залессе (палявая дарога, якая вяла ў даволі буйную вёску цяперашняга Жабінкаўскага раёна).
У 1960-х гадах гэтую развілку акультурылі – у цэнтры ўсталявалі бетоннага зубра! Згодна з чуткамі, якія існуюць і сёння, гэтага і яшчэ аднаго зубра “спёрлі” ў Пружанскім раёне. Хлусня! Недзе ў Мінску (або Мінскай вобласці) існаваў вытворчы камбінат, які актыўна ляпіў гэтых зуброў на шырокую нагу. Іх з асаблівым азартам ўсталёўвалі ў Брэсцкай і Гродзенскай абласцях уздоўж мяжы Белавежскай пушчы і ў яе наваколлях. Адначасова другі зубр быў устаноўлены на высачэзнай цыліндрычнай тумбе ў парку. Свабодны доступ да гэтай новай гарадской славутасці дазволіў зрабіць яе папулярным месцам для фатаграфавання.
Напярэдадні святкавання 700-годдзя Каменца ў таленавітай галаве Васілія Абламскага зарадзіўся вобраз юбілейнага памятнага знака. А ўвасабляў гэты вобраз у жыццё наш вядомы народны майстар Анатоль Туркоў. Адкрыццё адбылося ў вельмі сціплай абстаноўцы, без афіцыёзу, нават у “раёнцы” не прапісалі.
Пару слоў за святкаванне Дня горада ў 1976 годзе. Усё ж такі 700 гадоў раз у жыцці бывае! Святкаванне юбілею адбылося ў нядзелю 25 ліпеня (22 ліпеня прыпадала на чацвер) па наступнай праграме. У 10.30 – ускладанне вянкоў і кветак да помніка Леніну і да брацкай магілы; 11.00 – мітынг на стадыёне (выступленне першых асоб горада і раёна); з 11.30 да 14.00 – канцэрт Дзяржаўнага народнага аркестра БССР; з 14.00 – футбол (фінал на кубак абласной газеты «Зара»), пасля якога канцэрт групы артыстаў Беларускай дзяржаўнай філармоніі; на змярканні на плошчы прайшла дэманстрацыя мастацкага фільма, а пасля яе завяршэння – святочны феерверк; квінтэсэнцыя – начныя народныя гулянні. Хутка 750-гадовы юбілей – будзе з чым параўнаць. Дарэчы, цікава даведацца, калі было прынята рашэнне лічыць Днём горада дзень яго вызвалення ў 1944 годзе і калі адбылося яго першае святкаванне?
Сам знак пасля мяняў свой колер і нёс на сабе цікава прыдуманую кампазіцыю, якую чамусьці многія прымалі за герб Каменца: вароты, справа ад іх – вежа, злева – бяроза. Са слоў Г. С. Мусевіча, апісанне гэтага “герба” згадвалася Янам Пердэнем, але дакументальных пацверджанняў гэтым словам няма.
У 2012 годзе гэты “пятачок” быў істотна перабудаваны: памятны знак знеслі і ўстанавілі новы, а “трохвугольнік” перастаў быць такім.
А цяпер тупаем далей, але пры гэтым будзем звяртаць сваю ўвагу на будынкі “савецкага часу”: першы жылы дом у горадзе, вышэйшы за 3 паверхі, на тарцы якога доўгі час вісеў рэкламны плакат з жанчынай, падобнай на маладую Алу Пугачову; будынак раённага вузла сувязі, які здзіўляў сваім высачэзным шкляным фасадам і прымушаў кожнага мінака адарваць погляд ад зямлі і падняць яго да гадзінніка на трэцім паверсе.
А вось і месца, каб перавесці дыханне, набрацца сіл і адчуць фантомныя водары ад былых ружавых кветнікаў. Выдатная ідэя некалі прыйшла ў галовы арганізатараў нашага жыцця – зрабіць з вуліцы Брэсцкай суцэльны ружоўнік. Толькі ў 1987 годзе было высаджана больш 3000 (!) кустоў руж гатунку “Еўрапеяна”. Падчас цвіцення іх водар прачышчаў нос з самым запушчаным сінусітам. І вядома ж, кожнаму чалавеку прыемна ісці па горадзе, дзе практычна суцэльным дываном квітнеюць ружовыя, чырвоныя і крэмавыя ружы. Камянчане ідэю ўсяляк падтрымалі і пачалі распаўсюджваць яе на ўвесь горад: клумбы з зайздроснай рэгулярнасцю сталі падвяргацца начным набегам марадзёраў… Прычым жыццёвы імпэт вандалаў быў такі магутны, што перасіліў магчымасці гарадскога бюджэту падтрымліваць разарый у нармальным стане. Зараз аб былой славе Каменца, як горада руж, нагадвае толькі пара кустоў дзікай шыпшыны.
А што наконт перакусіць падчас нашага “шпацыру”? Даўно пара б дастаць з верхняй пыльнай палічкі нататнік бабулі і прачытаць рэцэпт карыснай стравы – жур (не блытайце з польскім журэкам). У нашым журы асновай з’яўляецца цэжа з ферментаванага буйназмолатага аўсу. Не падумайце, што яна прыдатная толькі для кісялю брыдкага выгляду. З яе атрымліваецца выдатны суп з мяса-агароднінным або грыбным наварам. І ўспамінайце, што аўсяны кісель заўсёды быў на святочным стале на Куццю (посны, але карысны) і на Каляды (шкодны са скваркамі, але смачны), а суп з дабаўленнем цэжы і вялікай колькасцю мяса, яйкамі і смятанай падаваўся на Велікодны стол. Дарэчы, працэджаны ферментаваны авёс таксама ішоў у справу – з яго атрымліваліся смачныя блінцы. І хоць ферментацыя цэжы і падрыхтоўка кісялю выклікаюць дыхальныя спазмы, а неакрэплыя дзіцячыя арганізмы трацяць прытомнасць, усё роўна смак і карыснасць гатовых страў немагчыма пераацаніць! А смагу спаталяюць квасам хатняга закісання: у 3-літровы слоік наліць вады ці бярозавіку, пакласці падсмажаную скарынку хлеба, крыху сухафруктаў, крыху разынак, крыху цукру, накрыць марляй і ў цяпло. Пакуль бродзіць, глядзіце, як мяняўся рэстаран “Белая вежа”.
